Wyjaśnienia dodatkowe do Załącznika nr 7 do Regulaminu Konkursu nr POIS/1.7.1/1/2016 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020 - Metodyka wyliczenia maksymalnej wysokości dofinansowania ze środków UE dla Poddziałania 1.7.1 Wspieranie efektywności energetycznej w budynkach mieszkalnych w konurbacji śląsko-dąbrowskiej.

Zgodnie z SzOOP dla Poddziałania 1.7.1 maksymalny poziom dofinansowania wydatków kwalifikowalnych na poziomie projektu (MaxCRpa) ze środków UE określa się zgodnie z zasadami udzielania pomocy publicznej, nie więcej jednak niż 85%. Wobec powyższego, dla ustalenia kwoty należnego dofinansowania, w pierwszej kolejności beneficjent powinien ustalić czy wsparcie projektu, który będzie przez niego realizowany stanowi lub nie stanowi pomocy publicznej i w oparciu o powyższe przygotować wniosek o dofinansowanie. Niniejsze założenia beneficjenta poddane zostaną weryfikacji zarówno na etapie oceny projektu w postępowaniu konkursowym jak i przed podpisaniem umowy o dofinansowanie i po podpisaniu tejże umowy tj. w okresie realizacji i trwałości projektu. 

Instytucje w systemie instytucjonalnym PO IiŚ 2014-2020 uznają, iż co do zasady środki przeznaczone na działania termomodernizacyjne, w tym wykonywane na częściach nieruchomości przeznaczonych i użytkowanych na cele mieszkaniowe, stanowią pomoc publiczną.

Przeprowadzona, pod kątem przedmiotowym, analiza przepisów prawnych (tj. przepisów dotyczących pomocy publicznej i rodzajów wspieranych pomocą działań), jak i pod kątem podmiotowym (tj. z punktu widzenia kategorii wspieranego beneficjenta) prowadzi do wniosku, iż beneficjenci ww. działań w PO IiŚ 2014-2020 powinni być traktowani zgodnie z zasadami pomocy publicznej. Przedmiotowo zakres przewidzianych do finansowania działań w ramach Poddziałania 1.7.1 jest tożsamy z zakresem działań objętych pomocą publiczną w przepisach rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187/1 z 26.06.2014) oraz Wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią w latach 2014-2020 (Dz. Urz. UE C 200/1 z 28.06.2014). Podmiotowo należy natomiast zawsze rozpatrywać, czy beneficjent spełnia bądź nie spełnia definicji „przedsiębiorstwa”, określonej w załączniku I do ww. rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014.

Beneficjent powinien mieć na uwadze kryteria kwalifikacji danego środka pomocy publicznej zawarte w art. 107 ust. 1 TFUE. Zgodnie z tym przepisem wsparcie dla przedsiębiorcy/przedsiębiorstwa podlega przepisom dotyczącym pomocy publicznej, o ile jednocześnie spełnione są następujące warunki:

• wsparcie jest udzielane przez Państwo lub ze środków publicznych;
• ma charakter selektywny (uprzywilejowuje określonego lub określonych przedsiębiorców albo produkcję określonych towarów;
• przedsiębiorca uzyskuje przysporzenie na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku;
• wsparcie zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji oraz wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi UE.

W odniesieniu do pojęć „przedsiębiorcy/przedsiębiorstwa” oraz „działalności gospodarczej” w prawie unijnym należy podkreślić, iż pojęcia te są rozumiane bardzo szeroko i obejmują swym zakresem wszystkie kategorie podmiotów zaangażowanych w działalność gospodarczą, niezależnie od krajowej formy prawnej tych podmiotów i źródeł ich finansowania. O statusie przedsiębiorstwa decyduje gospodarczy charakter prowadzonej działalności. Pojęcie działalności gospodarczej jest autonomicznym pojęciem prawa unijnego, którego zakres znaczeniowy jest niezależny od ustawodawstw krajowych. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej nie definiuje tego pojęcia, a w orzecznictwie interpretuje się je szeroko, jako oferowanie towarów lub świadczenie usług na rynku właściwym (por. wyrok ETS z dnia 11 lipca 2006 r. w sprawie C-205/03 P FENIN, ECR 2006, s. I-6295, pkt. 26.). Co więcej, nie ma znaczenia fakt, iż są to podmioty nie nastawione na zysk (por. orzeczenie z dnia 21 września 1999 r. w sprawie Albany C-67/96). Należy podkreślić, iż przepisy prawa unijnego znajdują zastosowanie także do podmiotów sektora publicznego prowadzących działalność gospodarczą (np. komercyjny wynajem powierzchni, szkolenia komercyjne itp.).

Dodatkowo o gospodarczym charakterze działalności nie rozstrzyga fakt, iż podmiot oferujący towary i usługi powstał w celach niezarobkowych, ani też czy w praktyce prowadzi on działalność nastawioną albo nie nastawioną na zysk (por. wyrok ETS z dnia 29 października 1980 r. w połączonych sprawach od 209/78 i 2015/78 Heintz van Landewyck, ECR 1980 1980 r., s. 03125, pkt. 88). Charakter gospodarczy może mieć działalność podejmowana dla realizacji celów np. związanych z upowszechnieniem kultury i sportu. Zgodnie z wyrokiem ETS z dnia 1 lipca 2008 r. w sprawie C-49/07 MOTOE, LEX nr 410033, pkt 27-28 podmioty nastawione na zysk i takie, które zakładają inne cele mogą występować w relacji konkurencyjnej. Rozstrzygającego znaczenia nie ma też fakt, czy towary lub usługi są oferowane w sposób ciągły.

Wspólnota mieszkaniowa jest jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej (art.6 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, Dz. U. z 2015 r., poz. 1892, tj.) i może posiadać w swych zasobach lokale wykorzystywane komercyjnie przez wspólnotę (wtedy wspólnota mieszkaniowa jest przedsiębiorcą w rozumieniu prawa unijnego).

Co więcej, w ramach wspólnoty mieszkaniowej możliwa jest sytuacja, gdy właściciel wyodrębnionego lokalu mieszkalnego prowadzi w nim działalność gospodarczą, a więc realizacja projektu termomodernizacji budynku przez wspólnotę byłaby wtedy de facto także wsparciem tego właściciela lokalu – przedsiębiorcy (pomoc publiczna na tzw. drugim poziomie). Dlatego stwierdzenie, że w przypadku wspólnoty mieszkaniowej pomoc publiczna w ogóle nie występuje niesie ryzyko udzielenia pomocy niezgodnej   z art. 107 ust. 1 TFUE. Trzeba mieć przecież na uwadze, że dyspozycją art. 107 ust. 1 TFUE objęta jest wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca  lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów. W niniejszym przypadku beneficjent – wspólnota mieszkaniowa reprezentowana np. przez zarząd wspólnoty powinna udokumentować i zagwarantować na etapie składania wniosku o dofinansowanie, oceny projektu, przed podpisaniem umowy o dofinansowanie, jak i po podpisaniu umowy o dofinansowanie, iż w budynku objętym projektem nie jest i nie będzie prowadzona przez indywidualnych właścicieli żadna działalność gospodarcza w toku realizacji i trwałości projektu – nawet w przypadku zbycia lokalu mieszkalnego (przykładowe dokumenty potwierdzające: oświadczenia właścicieli lokali mieszkalnych, potwierdzenia organów wydających zgodę na prowadzenie działalności gospodarczej, potwierdzenia organów prowadzących sprawozdawczość gospodarczą o nie prowadzeniu działalności gospodarczej, itp.). 

Wskazanie wspólnot mieszkaniowych oraz porozumień wspólnot mieszkaniowych jako beneficjentów pomocy publicznej wynika także z dotychczas ukształtowanej linii decyzyjnej Komisji Europejskiej. Przykładowo, w roku 2009 Komisja wskazała, że pomoc planowana do udzielenia przez władze polskie w ramach regionalnych programów operacyjnych spółdzielniom i wspólnotom mieszkaniowym na modernizację części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych jest zgodna z rynkiem wewnętrznym pomocą publiczną, ergo podmioty te należy rozpatrywać w kategoriach otrzymania pomocy publicznej (decyzja Komisji Europejskiej z dnia 19.11.2009 r., N 470/2008 – Polska, Pomoc na działania rewitalizacyjne w obszarach zdegradowanych w Polsce).

Pogląd ten ma także odzwierciedlenie w innej decyzji Komisji dotyczącej efektywności energetycznej w sektorze mieszkalnictwa, gdzie wskazane zostało, iż władze państwowe, tworząc schemat pomocowy, powinny brać pod uwagę, iż beneficjent końcowy – mieszkaniec/właściciel lokalu – prowadzi lub może prowadzić w nim działalność gospodarczą (decyzja Komisji Europejskiej z 05.02.2013 r. – United Kingdom, Provision of public funds to a special purpose vehicle in suport of the UK Goverment’s Green Deal policy, m.in. akapit 67 i 125).

Przytoczona powyżej argumentacja została przywołana na potrzeby prawidłowego przygotowania wniosku o dofinansowanie dla Poddziałania 1.7.1 i doprecyzowania zapisów Załącznika nr 7 do Regulaminu Konkursu nr POIS/1.7.1/1/2016 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020 - Metodyka wyliczenia maksymalnej wysokości dofinansowania ze środków UE dla Poddziałania 1.7.1 Wspieranie efektywności energetycznej w budynkach mieszkalnych w konurbacji śląsko-dąbrowskiej, a w szczególności zdefiniowania kosztów kwalifikowanych określonych zgodnie z Wytycznymi w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020, Szczegółowym Opisem Osi Priorytetowych POIiŚ  2014-2020 oraz z rozporządzeniem Ministra Energii w sprawie udzielania pomocy publicznej na projekty inwestycyjne służące poprawie efektywności energetycznej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Zgodnie z SzOOP dla Poddziałania 1.7.1 kwalifikowane mogą być tylko koszty związane z modernizacją energetyczną wielorodzinnych budynków mieszkalnych, tj. budynków przeznaczonych na cele mieszkalne zajętych tylko przez lokale mieszkalne. Dlatego w każdym przypadku gdy w budynku znajdują się lokale użytkowe, koszty kwalifikowane nie mogą ich dotyczyć. Wydatki dotyczące powierzchni niemieszkalnej (lokale usługowe, np. sklep spożywczy, pralnia, bank czy też lokale mieszkalne, w których prowadzona jest działalność gospodarcza np. kancelaria adwokacka, biuro tłumacza, architektoniczne, krawcowa) powinny zostać uwzględnione w kosztach całkowitych projektu jako koszty niekwalifikowane. Koszty te pomniejszają wartość prawnie dopuszczalnych wydatków kwalifikowalnych proporcjonalnie do udziału procentowego powierzchni, na której jest prowadzona działalność gospodarcza w całkowitej powierzchni budynku mieszkalnego.